झाडांचे महत्त्व मराठी निबंध । Importance of Trees Essay in Marathi

सध्याच्या वाढत्या आधुनिकीकरणामध्ये झाडांची होत असलेली कत्तल पर्यावरणाच्या ऱ्हासाचे कारण ठरत आहे. निसर्गाचा समतोल ढासळत आहे. म्हणूनच झाडांचे आपल्या जीवनातील महत्त्व पटवून देण्यासाठी या लेखात झाडांचे महत्त्व मराठी निबंध (Importance of Trees Essay in Marathi) लिहिला आहे. पहिली ते दहावी च्या विद्यार्थ्यांसाठी उपयोगी पडतील असे वेगवेगळ्या पद्धतीने झाडांवर निबंध (Essay on Trees in Marathi) या लेखात दिले आहेत. 

दहा ओळींमध्ये झाडांचे महत्त्व मराठी निबंध (Importance of Trees Essay in Marathi in 10 Lines)

धन्यवाद…!

आणखी वाचा : स्वच्छतेचे महत्व मराठी निबंध

तीनशे शब्दांमध्ये झाडांचे महत्त्व मराठी निबंध (Importance of Trees Marathi Essay in 300 Words)

झाडं खरंतर आपल्यासाठी निसर्गाची एक बहुमूल्य देणगी आहेत. ते अपल्याप्रमाणेच पृथ्वीवर वाढणारे सजीव आहेत. त्यांना जगण्यासाठी हवा, पाणी आणि प्रकाशाची गरज असते. जगभर विविध प्रकारची झाडे आढळतात. एक झाड वाढण्यास अनेक वर्षे लागतात. वेगवेगळ्या झाडांवर विविध प्रकारची फळे येतात. त्यांच्या दिसण्यातही फरक आहे. आपल्या सभोवतालच्या जगातील सर्वात सुंदर आणि महत्त्वाच्या गोष्टी काय असतील तर ते म्हणजे झाडे होय. ते आपल्यासाठी निसर्ग आईची सर्वोत्तम देणगी आहेत.

आपल्या आरोग्यापासून ते आपल्या घरापर्यंत सर्वच दृष्टीने झाडे महत्त्वाची आहेत. ते आपल्याला अन्नापासून निवाऱ्यापर्यंत अनेक गोष्टी पुरवतात. तसेच, ते तापमान नियंत्रित ठेवण्यास मदत करतात आणि सूर्याच्या हानिकारक किरणांना जमिनीवर येण्यापासून सुद्धा रोखतात. ते पाण्याची बचत करण्यास आणि मातीची धूप रोखण्यास देखील मदत करतात. झाडे हरितगृह वायूंना शोषून हवामान बदल थांबवण्यास मदत करतात, जे तापमानवाढीचे मुख्य कारण आहे. पर्यावरणाचा समतोल राखण्यात झाडे महत्त्वाची भूमिका बजावतात. वृक्ष निसर्गाच्या सौंदर्यात सुद्धा भर घालतात आणि त्याच वेळी नैसर्गिक आपत्तींपासून आपले संरक्षण करतात. झाडांशिवाय उष्णतेने आपला ग्रह सूर्यासारखा होईल.

आणखी वाचा : स्वातंत्र्यदिन मराठी निबंध

जगण्यासाठी झाडे आणि वनस्पतींना आपली नाही, तर त्यांची आपल्याला गरज आहे. झाडे आपल्याला ऑक्सिजन आणि अन्न देतात, ज्या आपल्या जीवनासाठी सर्वात महत्त्वाच्या दोन गोष्टी आहेत. काही झाडे आणि झुडपे आजारांवर उपचार करण्यासाठी वापरली जाऊ शकतात. मुळे, पाने, देठ, फुले आणि बिया हे सर्व झाडांचे भाग आहेत ज्याचा उपयोग मानव कोणत्या ना कोणत्या प्रकारे करत असतात. वृक्ष पृथ्वीवरील अनेक प्राण्यांना राहण्यासाठी जागा देतात. प्रत्येक सजीवासाठी झाडाचे मूल्य वेग-वेगळे असते. झाडांवर उगवलेली फुले, फळे आणि भाजीपाला विकणे हे मोठ्या संख्येने शेतकरी लोकांसाठी उत्पन्नाचे प्राथमिक स्त्रोत आहे हा देखील पैसे कमवण्याचा एक मार्ग आहे.

पृथ्वीवरील सर्व सजीवांसाठी झाडे आवश्यक आहेत. पण त्याची किंमत लोकांना कळत नाही. वेगाने वाढणाऱ्या लोकसंख्येच्या गरजा भागवण्यासाठी अनेक झाडे तोडली जातात. हे वर्तमानाची तर गरज भागवू शकते परंतु भविष्यासाठी यामुळे मोठी समस्या निर्माण होईल. त्यामुळे या पृथ्वीतलावर निरोगी जीवन प्रस्थापित करण्यासाठी आपला वेळ वाया न घालवता जास्तीत जास्त झाडे लावण्यास सुरुवात केली पाहिजे. आज आपण लावलेले झाड आपल्यालाच नाही तर आपल्या मुलांना आणि नातवंडांनाही फायदा देऊन जाईल.

धन्यवाद…!

आणखी वाचा : वेळेचे महत्व मराठी निबंध

पाचशे शब्दांमध्ये झाडावर निबंध (500 Words Essay on Trees in Marathi)

पृथ्वीच्या पर्यावरणीय व्यवस्थेचा समतोल राखण्यात झाडे महत्त्वाची भूमिका बजावतात. हिरवीगार झाडे आणि झुडपे वातावरण ऑक्सिजनने समृद्ध करतात, हवा स्वच्छ करतात, मातीची धूप रोखतात, वन्यजीवांना आधार देतात आणि हवामान नियंत्रण करण्यात मदत करतात. या सर्व प्रक्रियेत पर्यावरण व्यवस्था टिकवून ठेवण्यासाठी झाडे आपली अनेक अंगांनी मदत करत असतात.

आपले वातावरण कार्बन डायऑक्साइड, कार्बन मोनोऑक्साइड आणि सल्फर डायऑक्साइड या आणि यासह अनेक प्रकारच्या हानिकारक वायूंनी अगदी गच्च भरलेले आहे. रस्त्यावरील वाहनांची वाढती संख्या आणि जगभरातील कारखान्यांची वाढती संख्या यामुळे पर्यावरणातील या हानिकारक वायूंचे प्रमाण दिवसेंदिवस वाढतच चालले आहे. झाड श्वसनासाठी कार्बन डायऑक्साइड घेते आणि शुद्ध व ताजे ऑक्सिजन सोडते. ज्याची आपल्याला अर्थात मानवांना आपल्या अस्तित्वासाठी नितांत आवश्यकता असते. आपले वातावरण स्वच्छ ठेवण्यासाठी झाडे इतर हानिकारक वायू देखील शोषून घेतात. यामुळेच जास्त झाडे असलेली ठिकाणे कमी प्रदूषित होतात.

आपले पर्यावरण स्वच्छ करण्यासाठी आपण झाडे लावली पाहिजेत.

जंगल हे वन्यजीवांसाठी त्यांचे घर असते. झाडे पक्षी आणि प्राण्यांच्या अनेक प्रजातींना आश्रय देतात. त्यामुळे ते जैवविविधतेला प्रोत्साहन सुद्धा देतात. आजकाल मुख्य चिंतेपैकी एक असलेल्या जंगलतोडीमुळे जैवविविधतेला हानी पोहोचली आहे. यामुळे प्राणी आणि पक्षी त्यांची निवासस्थाने गमावत आहेत आणि त्यांना जगणे देखील कठीण झाले आहे. संशोधकांचा असा दावा आहे की जैवविविधतेला अधिक नुकसान झाल्यास परिसंस्थेवर विपरीत परिणाम होऊ शकतो. याचे कारण असे की प्राणी आणि वनस्पती त्यांच्या अनेक गरजा पूर्ण करण्यासाठी एकमेकांवर अवलंबून असतात. जंगलतोड टाळल्याने जैवविविधतेला प्रोत्साहन मिळू शकते आणि पर्यावरणीय संतुलन राखण्यात मदत मिळू शकते.

आणखी वाचा : माझी आई मराठी निबंध

मुसळधार पावसामुळे मातीची धूप होते ज्यामुळे बाधित भागात राहणाऱ्या लोकांचे जीवन पूर्णतः विस्कळीत होऊन जाते. झाडांची मुळे माती पकडतात आणि पाऊस पडताच तिला वाहून जाण्यापासून वाचवतात. मोठी झाडे पुरेसे पाणी शोषून घेतात आणि नद्यांमध्ये गाळ जमा होण्याची शक्यता कमी करतात. मातीची धूप झाल्यामुळे नदी-नाल्यांच्या पाणीपातळीत वाढीसारख्या अनेक समस्या निर्माण होतात. त्यामुळे सागरी जीवसृष्टीला हानी पोहोचते आणि अनेकदा पूर येतो. मातीची धूप थांबवून झाडे पर्यावरणाचा समतोल राखण्यास मदत करतात.

झाडांनी वेढलेले क्षेत्र अतिशय थंडगार आणि वातानुकूलित असते. अशा भागात राहणाऱ्या लोकांना त्यांचे फॅन, एसी असे उपकरणे सतत चालू  ठेवावे लागत नाही. यामुळे ऊर्जेची बचत होण्यास मदत होते. तसेच हानिकारक वायू आणि प्रदूषकांचे उत्सर्जन कमी करण्याचा हा एक चांगला मार्ग आहे.

झाडे वातावरणातील पाण्याची पातळी संतुलित ठेवण्यास मदत करतात. मोठमोठी झाडं वातावरणात चांगल्या प्रमाणात ऑक्सिजन सोडतात. ज्यामुळे पाऊस पडण्यात मोलाची मदत होते. जगभरातील जंगले जलचक्रात सुद्धा महत्वाची भूमिका बजावतात आणि परिसंस्था अबाधित राखण्यात मदत करतात. वृक्षारोपण सुद्धा पाण्याचे चक्र संतुलित ठेवण्याची एक चांगली पद्धत आहे जी पर्यावरण अबाधित राखण्यासाठी महत्त्वाची आहे. सोबतच जंगलतोड रोखणे, जलचक्र विस्कळीत न होऊ देणे, मृदसंधारण आणि जलसंधारण करणे हे उपाय सुद्धा करणे आवश्यक ठरते.

 पर्यावरणाच्या समतोलासाठी झाडे अत्यंत महत्त्वाची आहेत. ते इकोसिस्टम व्यवस्थित राखण्यात आणि पृथ्वीवर मानवी जीवनचक्र अबाधित राखण्यासाठी  मदत करतात. आपण जितकी जास्त झाडे लावू तितके चांगले वातावरण स्वतःसाठी तयार करू. म्हणून दरवर्षी प्रत्येकाने आपल्या जन्मदिनाला किमान 5 तरी झाडे लावायला हवीत व त्यातील जास्तीत जास्त झाडे जगवावीत.

धन्यवाद…!

आणखी वाचा : माझा आवडता ऋतू (पावसाळा) मराठी निबंध

एक हजार शब्दांमध्ये झाडांचे महत्त्व मराठी निबंध (Importance of Trees Marathi Essay in 1000 words 

झाडे ही आपल्याला देवाने दिलेली अनमोल देणगी आहे. झाडे आपल्याला निवारा, अन्न आणि इतर अनेक गोष्टी देतात ज्या मानवाच्या जगण्यासाठी आवश्यक असतात. वृक्षांची उत्पत्ती काही दशलक्ष वर्षांपूर्वी झाली, अगदी मानवाच्या अस्तित्वापूर्वीच. होय तेव्हापासून ते मातृभूमीचे आणि त्यात राहणार्‍या जीवांचे संरक्षण करत आहेत. पृथ्वीच्या कार्यामध्ये झाडे महत्त्वाची भूमिका बजावतात. झाडे अशी एकमेव सजीव गोष्ट आहे जी पर्यावरणाची शून्य टक्के हानी करतात, उलट पर्यावरणासाठी आवश्यक असलेल्या गोष्टींची ते निर्मिती करतात. ते मानव जीवनासाठी आवश्यक असणारा  ऑक्सिजन वातावरणात सोडतात. पृथ्वीवरील ऑक्सिजन संपला तर पृथ्वीवरील जीवसृष्टी सुद्धा संपुष्टात येईल. केवळ माणूसच नाही तर प्राणी आणि विविध जीवही झाडांवर अवलंबून आहेत. आपण सर्वजण झाडे तसेच झाडांद्वारे तयार केले गेलेले अन्न खातो. शाकाहारी गटातील सर्वोच्च प्राणी आपल्या दररोजच्या जीवनात लागणारी अन्न मिळवण्यासाठी झाडे आणि झुडपे यावरच अवलंबून असतात. 

झाडे आपल्यासाठी अनेक प्रकारे उपयोगी ठरतात. त्यांचा आपल्याला अनेक प्रकारे फायदा होतो. विविध सजीवांसाठी ते कसे महत्त्वाचे आहेत ते समजून घेणं मोठं मजेदार आहे. झाडांचे काही फायदे खाली दिले आहेत.

आणखी वाचा : राष्ट्रीय एकात्मता मराठी निबंध

आपल्या जगण्यासाठी, आपल्याला श्वास घेण्यासाठी ऑक्सिजनची आवश्यकता असते. झाडे प्रकाशसंश्लेषण नावाच्या अनोख्या प्रक्रियेद्वारे ऑक्सिजन सोडतात. या प्रक्रियेमध्ये कार्बन डाय ऑक्साईड (माणूस श्वासावाटे हा वायू सोडतो) पाणी, सूर्य आणि हवा यांचा समावेश होतो. झाडांमुळे निसर्गातील कार्बन डाय ऑक्साईडचे प्रमाण कमी होते, त्यामुळे जागतिक तापमानवाढ कमी होते. तरुण झाडांपेक्षा जुन्या झाडांमध्ये कार्बन डायऑक्साइड शोषण्याची क्षमता जास्त असते. जेव्हा झाडे आपल्या सभोवताली असतात तेव्हा आपल्याला ताजे आणि आनंदी वाटते. जरी आपण हिरव्यागार ठिकाणांजवळ फिरलो किंवा झाडांखाली थोडा वेळ घालवला तरीही आपल्याला बदल जाणवू शकतो. अशा परिस्थितीतून हे लक्षात येते की ते आपले मानसिक आरोग्य राखण्यास सुद्धा झाडे अतिशय मदत करतात. झाडांची पाने हवा फिल्टर करतात आणि वायू प्रदूषण कमी करतात, जे आपल्या आरोग्यासाठी चांगलेच आहे. ते हवा स्वच्छ करतात आणि आजूबाजूचे सर्व वातावरण अगदी प्रसन्न व प्रदूषणमुक्त करतात.

झाडे नसतील तर वन्यजीव बेघर होतील तसेच अनेक सजीव आणि माणसे अन्नासाठी व्याकुळ होतील. अनेक प्राणी अन्न म्हणून फुले, फळे, पाने, कळ्या आणि वृक्षाच्छादित भाग यांसारख्या झाडांचे भाग वापरतात. मधमाश्या फुले खातात, व त्यापासून मधाची निर्मिती करतात, मत म्हणजे मधमाशांचे अन्नच ज्यामुळे त्यांना ऊर्जा मिळते. सर्वांची प्रिय अशी खारुताई झाडे आणि वनस्पतींच्या बिया आणि काजू खाते. या बियांमध्ये प्रथिने आणि पोषक तत्वे जास्त असतात. मेंढ्या, शेळ्या, पांढऱ्या शेपटीचे हरीण आणि गायी व म्हशी यांसारखे प्राणी झाडांची पाणी गवत किंवा छोटी छोटी धुडके खाऊन आपले पोट भरवतात. या प्राण्यांना अन्न साठवण्यासाठी आणि पुन्हा चघळण्यासाठी वेगवेगळी पोटे असतात. प्राण्यांचा निवारा झाडे आणि जंगलात असतो. पोकळ असलेले झाड शेकडो प्राण्यांच्या प्रजातींना आश्रय देऊ शकते, जसे की खारुताई, विविध पक्षी, किडे, मुंग्या इत्यादी.

अलीकडील अभ्यासातून असे सिद्ध झाले आहे की झाडे आणि सूक्ष्मजंतूंचा अगदी जवळचा संबंध आहे. ते एकमेकांच्या सहकार्याने अगदी आनंदात जगतात. सूक्ष्मजंतूंच्या मदतीने झाडांना पोषक तत्वे मिळतात; त्या बदल्यात झाडे सूक्ष्मजंतूंना अन्न देतात. सूक्ष्मजीव एखाद्या विशिष्ट क्षेत्रातील झाडाच्या वाढीवर प्रभाव पाडतात आणि त्यांची देखभाल सुद्धा करतात. कोणत्या भागात झाडांना रोग होण्याची शक्यता आहे आणि झाडे कुठे निरोगी वाढू शकतात हे सूक्ष्मजीवांना चांगली माहीत असते. बॅक्टेरिया आणि बुरशीसारखे बहुतेक सूक्ष्मजंतू झाडांवर आपली उपजीविका करतात.

आणखी वाचा : माझी शाळा मराठी निबंध 

ग्लोबल वार्मिंग ही एक अशी प्रक्रिया आहे जिथे कार्बन डायऑक्साइड सारख्या वाढलेल्या हरितगृह वायूंमुळे आपली पृथ्वी दिवसेंदिवस गरम होत चालली आहे. झाडे वातावरणातील कार्बन डायऑक्साइड शोषून घेतात आणि लाकडात साठवतात. जेव्हा झाडे तोडली जातात तेव्हा संचयित कार्बन डायऑक्साइड वातावरणात मोकळा होतो. सध्याच्या जगात ग्लोबल वॉर्मिंग ही एक मोठी चिंतेची बाब बनलेली आहे आहे. काही शास्त्रज्ञांच्या मते काही वर्षातच, आपली पृथ्वी आगीचा तप्त गोळा बनेल आणि त्यासोबत आपलं भविष्यही जळून राख झाल्याशिवाय राहणार नाही.

बर्‍याच पर्यावरण अभ्यासकांनी असे म्हटले आहे की उष्णकटिबंधीय सदाहरित वनांमधील जंगलतोडीमुळे रस्त्यावर कार्बन डायऑक्साइड सोडणाऱ्या वाहने, कार आणि मोटारींपेक्षा जास्त कार्बन डायऑक्साइड वातावरणात मिसळते. कार, ​​बाईक आणि वाहनांमधून वातावरणामध्ये केवळ १४ टक्के इतकाच कार्बन डायऑक्साइड वायू सोडला जातो, मात्र जंगलतोड केल्यामुळे वातावरणात तब्बल १६ टक्के कार्बन-डायऑक्सिड सोडला जातो. शिवाय तोडलेल्या झाडांनी भविष्यात निर्माण करू शकत असलेल्या ऑक्सिजनची मात्रा देखील कमी होते, त्यामुळे त्याचा वातावरणावर गंभीर परिणाम होतो.

हल्ली भारतात अनेक पर्यावरणवादी लोकांनी पर्यावरणाविषयीचे कडक कायदे करण्याची मागणी केली आणि सरकारने त्याविषयी पावले उचलून अंमलबजावणीसही सुरुवात केलेली आहे. यातील महत्त्वाच्या कायद्यांमध्ये १९८६ चा पर्यावरण संरक्षण कायदा, १९८० चा वन संवर्धन कायदा, १९७४ चा जल कायदा इत्यादी कायद्यांचा समावेश होतो. हे कायदे पर्यावरण, जंगले आणि झाडे यांचे संरक्षण करण्यासाठी करण्यात आले होते. जे लोक नियम आणि नियमांचे पालन करत नाहीत त्यांना शिक्षा करण्यासाठी हे कायदे तयार केले जातात. युनायटेड नेशन्सने युनायटेड नेशन्स एन्व्हायर्नमेंट प्रोग्राम (UNEP) सादर केलेला आहे जो संयुक्त राष्ट्रांच्या सिस्टीम मध्ये पर्यावरणाच्या विविध समस्यावरील उपायांना जगभर पसरवून जागृती करण्याचा प्रयत्न करतो.

आणखी वाचा : राजमाता जिजाऊ मराठी निबंध

भारताला आपल्या पर्यावरणाच्या संरक्षणासाठी पर्यावरणीय चळवळींचा मोठा इतिहास आहे. अशीच एक चळवळ म्हणजे चिपको आंदोलन होय. चिपको आंदोलन १९७३ मध्ये उत्तराखंडमधील चमोली जिल्ह्यात झाले होते. हिमालयीन प्रदेशातील वृक्षतोड थांबवण्यासाठी हे आंदोलन उभे केले होते. या आंदोलनात महिलांचा मोठा सहभाग होता. अप्पिको आंदोलन सुद्धा यासारखेच एक, झाडे तोडणे बंद करण्यासाठी ही चळवळ सुरू करण्यात आलेली होती. अलीकडच्या बातम्यांमध्ये ग्रेटा थनबर्ग नावाच्या पर्यावरणवादीने पर्यावरण चळवळ सुरू केल्याचे आपण सर्वांनीच ऐकले असेल. ग्लोबल वॉर्मिंग आणि जंगलतोड नियंत्रित करण्यासाठी सरकारवर कारवाई करण्यासाठी दबाव आणण्यासाठी त्यांनी स्वीडनच्या संसदेबाहेर निषेध केला होता.

पर्यावरणाच्या संरक्षणासाठी अनेक कायदे आणि कार्यक्रम आयोजित करण्यात आले आहेत. १९९७ चा क्योटो प्रोटोकॉल देखील याचा संदर्भात आहे हा प्रोटोकॉल नंतर २००५ मध्ये अंमलात आला. अशी अनेक अधिवेशने, परिषदा आणि प्रोटोकॉल आहेत ज्याच्या माध्यमातून माणूस आता पर्यावरणाबद्दल जागरूक झालेला आहे हे दिसून येते. आज जागतिक नेत्यांसह राष्ट्रीय आणि राज्य पातळीवरील सर्व पक्षांचे नेते पर्यावरणासाठी एकत्र येताना दिसतात, पर्यावरणासंबंधी एखादे विधेयक किंवा प्रस्ताव असेल तर विरोधी पक्षातील नेते सुद्धा त्या प्रस्तावावर सहज स्वाक्षरी करताना दिसतात.

मित्रांनो झाडे आपली मित्र असतात हे आपण लहानपणापासूनच वाचत आलो आहोत मात्र आता आपल्या या मित्रांचे रक्षण करण्याची वेळ आली आहे. अति प्रमाणात झालेली वृक्षतोड आणि शहरीकरणाचा वाढता डोलारा यामुळे आपले हे मित्र धोक्यात आलेले आहेत. बहुतेक दुर्मिळ वनस्पती आणि झाडे तर अगदी नामशेष झाली आहेत. झाडांसाठी म्हणून नाही तर निदान आपल्या भावी पिढ्यांचा विचार करून तरी आपण झाडे वाचवली पाहिजेत आणि नवीन झाडे लावून ती जगवलीही पाहिजेत. आपण झाडांवर केलेल्या विघातक कृत्यांमुळे आपल्या भावी पिढ्यांना त्याची किंमत मोजावी लागणार आहे. झाडे आपल्याला जगण्यासाठी अन्न, निवारा आणि ऑक्सिजन देतात आणि आपण त्या बदल्यात त्यांना केवळ तोडतच असतो. आपल्या मातृभूमीच्या कार्यासाठी आणि आपल्या मातृ निसर्गाचे रक्षण करण्यासाठी आपण सर्वांनी अधिकाधिक झाडे लावण्याची गरज आहे. प्रदूषण आणि जंगलतोडीमुळे होणारे दुष्परिणाम आपण आजच भुकत आहोत त्याची पुनरावृत्ती भविष्यातील पिढीमध्ये होऊ न देणे हे आपले कर्तव्य आहे.

आणखी वाचा : माझी सहल मराठी निबंध

धन्यवाद…!